తెలుగులో a.m. p.m.?

ఆంగ్లంలో 12-గంటల ఫార్మాటులో సమయాన్ని చెప్పేప్పుడు మధ్యాహ్నానానికి ముందో తర్వాతో సూచించడానికి a.m. అనీ p.m. అనీ వాడతాం. తెలుగులో అయితే, మాట్లాడేటప్పుడు తడుముకోకుండా ఉదయం/పొద్దున్న/మార్నింగు 8 గంటలకు అనో, రాత్రి/నైటు 8 గంటలకు అనో తెల్లవారు 5 గంటలకు అనో, సాయంకాలం/ఈవెనింగు 5 గంటలకు అనో అంటాం. కానీ కంప్యూటర్లోనో లేదా వేరే డిస్‌ప్లేలలో సమయాన్ని తక్కువ అక్షరాలతో సూచించాల్సి వచ్చినప్పుడు లేదా సాంకేతికంగా లాంఛనప్రాయంగా వాడాల్సివచ్చినప్పుడు తెలుగులో (ఏయెమ్, పీయెమ్ కాకుండా) ఏ పదాలను వాడవచ్చు, ఇప్పటికే అలా వాడుకలో ఏమైనా ఉన్నాయా అని చర్చించడం ఈ టపా ఉద్దేశం.

Meridiem

ఆంగ్లంలో a.m., p.m. అనేవి ante meridiem (మధ్యాహ్నానానికి ముందు) post meridiem (మధ్యాహ్నానికి తర్వాత) అనే లాటిన్ మాటలకు పొడి మాటలు. ఇదే పద్ధతిని తెలుగుకి కూడా అన్వయించి ‘పూర్వాహ్నం’, ‘అపరాహ్నం’ అనీ తెలుగులో వాడుక ఉం(డే)ది (చూ. బ్రౌణ్యం). వీటిని ఇప్పుడు (పొడి మాటలుగా పూ, అ అనీ) స్థానికీకరణల్లో కొన్ని చోట్ల ఇప్పటికే వాడారు. సాంకేతిక వాడుక కాబట్టి ఈ సంస్కృతాధారిత పదాలను అలానే వాడేయవచ్చు. కానీ విరివిగా వాడేయాలంటే కష్టమే. నేను వీటిని వాడదామనుకుంటే ఎందుకో కాస్త అయిష్టత. వీటికి సెటిలయ్యేముందు, తెలుగు మాటలు ఎమైనా దొరుకుతాయేమో చూద్దామనిపించంది.

పగలు – రాత్రి

amకు పగలు లేదా ఉదయం, pmకు బదులుగా రాత్రి అని కొన్ని చోట్ల స్థానికీకరణల్లో వాడారు. చూడాగానే బానేవుంది అనిపించినా, అర్థరాత్రి ఒంటిగంటను 1:00 పగలు అనీ మధ్యాహ్నం ఒంటిగంటను 1:00 రాత్రి అని సూచించాల్సి రావడమే దీనితో చిక్కు. వీటిని యధాలాపంగా చూచినవాడు రైలో, బస్సో తప్పిపోయాడనుకోండి, ఇత్తడే!

పరిమితులు

మనం వాడుకలో వాడినట్టు పూటలను (తెల్లవారుఝాము, ఉదయం, మధ్యాహ్నం, సాయంత్రం, రాత్రి, అర్థరాత్రి) సాంకేతికంగా వాడేయడానికి లేదు. ఎందుకంటే వాచీలు, కంప్యూటర్లు, ఇతరత్రా మెషిన్లూ రోజుని రెండు భాగాలుగానే సూచిస్తున్నాయి కాబట్టి. రెండు భాగాలే అయినా అవి పగలూ రాత్రీ కాదు. ఒక్కో భాగం లోనూ వెలుగు నీడలు రెండూ ఉన్నాయి. మనం మామూలుగా అనుకునే రోజు యొక్క రెండు భాగాలూ సాంకేతిక విభజనా ఒకటి కాదు.

కొత్త ఆలోచన

ఈ సాంకేతిక విభజన గురించి ఆలోచిస్తున్నప్పుడు — “రోజుని రెండు భాగాలు చేసారు… మధ్యాహ్నానికి ముందూ తర్వాత… పూర్వాహ్న/అపరాహ్నలూ అంతే… ఈ మధ్యాహ్నం గొడవ లేకుండా చేయలేమా!?” అప్పుడు తట్టింది — “రెండు భాగాలు… రెండు సగభాగాలు… అంటే రెండు సగాలు! కానీ ఏ సగం ఏదో గుర్తిండం ఎలా? ఆఁ ఏముంది మొదటిది మొదటి సగం, రెండోది రెండో సగం!! ఓహో… భలే! తొలి సగం, మలి సగం అనుకుంటేనో. ఇంకేం తిరుగే లేదు.” అదీ సంగతి!

ఇందుమూలముగా యావన్మందికీ తెలియజేయునది ఏమనగా… am, pm లకు తెలుగు మాటలుగా “తొలి సగం” (పొడిగా తొలి, తొ), “మలి సగం” (పొడిగా మలి, మ) అన్న మాటలను ప్రదిపాదిస్తున్నానహో!

రేఖాచిత్రం ఇంక్‌స్కేప్‌‌తో తయారీ

ఈ లెక్కన అర్థరాత్రి ఒంటి గంటను ‘1:00 తొలి’ అని మధ్యాహ్నం ఒంటి గంటను ‘1:00 మలి’ అని సూచించవచ్చు.

ఇక మీ వంతు

మీరేమంటారు? మీకు ఇవి నచ్చితే వీటిని వాడటం మొదలుపెట్టండి. తగినంత మంది వీటిని వాడుతూంటే ఇవి వ్యాప్తిలోకి వస్తాయి.

ఇవికూడా చూడండి

1. తెలుగుపదం గుంపులో afternoon గురించి జరిగిన చర్చ

ప్రకటనలు

మొబైళ్ళలో తెలుగు → తెలుగులో మొబైళ్ళు

టూకీగా…

ముందుగా తెలుగు మొబైళ్ళ కోసం నేను మొదలుపెట్టిన పిటిషనుకు స్పందించి దానిపై సంతకం చేసి, దాన్ని తమ మిత్రులతో పంచుకున్న వారందరికీ కృతజ్ఞతలు! మీ అందరివల్లా మొదటి వారంలోనే 200 సంతకాలు దాటాయి. ఇక దీన్ని మరింత మందికి చేర్చే ప్రయత్నం చేద్దాం.

ఈ విన్నపంపై మీరింకా సంతకం చేసివుండకపోతే, ఇప్పుడే వెళ్ళి సంతకం చేయండి. దీన్ని మీ మిత్రులతోనూ, మీకు తెలిసిన మొబైల్ కంపెనీల సిబ్బంది తోనూ పంచుకోండి. చేతిఫోన్లను తెలుగులో ఉపయోగించుకోవడంలో ఇబ్బందులుంటే, ఆయా కంపెనీలకు నివేదించండి.

తాపీగా…

ఇన్‌స్క్రిప్ట్+ పూర్తిస్థాయి తెలుగు కీబోర్డు లేయవుటు

ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న లిపులన్నింటినీ కంప్యూటర్లలో ఉపయోగించుకునేందుకు వీలుగా యూనికోడ్ కన్సార్టియమ్ అన్ని అక్షరాలకూ స్థిరమైన సంకేతబిందువులను కేటాయిస్తుంది. వీటిల్లో ప్రస్తుతం వాడుకలో ఉన్న అక్షరాలే కాకుండా, కాలగతిలో కలిసిపోయిన అక్షరాలు కూడా ఉంటాయి. పురాతన గ్రంథాలను సాంఖ్యీకరించడానికి ప్రాచీన అక్షరాల/గుర్తుల అవసరం ఉంటుంది కదా. ఇవన్నీ యూనికోడ్ ప్రమాణంలో ఉన్నంత మాత్రన అంతిమ వాడుకరులకు అందుబాటులో ఉండకపోవచ్చు. ఎందుకంటే, వాటిని టైపు చెయ్యడానికి ఒక పద్ధతో పరికరమో కావాలి కదా!

భారతీయ భాషలకు సంబంధించి యూనికోడ్ 6.0 ప్రమాణంలో ఉన్న అన్ని అక్షరాలను టైపు చెయ్యగలిగే విధంగా, C-DAC వారు గతంలో రూపొందించిన ఇన్‌స్క్రిప్ట్ కీబోర్డు అమరికను మెరుగుపరిచి నిరుడు విస్తృత ఇన్‌స్క్రిప్ట్ కీబోర్డు అమరికను ప్రతిపాదించారు. (ఈ పేజీలో “Enhanced INSCRIPT standard (Proposed)” అన్న లంకె నుండి వారి ప్రతిపాదనను దించుకోవచ్చు.)

ఈ ప్రతిపాదన అధారంగా నేను ఇన్‌స్క్రిప్ట్+ అని తెలుగు కీబోర్డు అమరికను తయారుచేసాను. ఇలా ఉంటుందది:

గణతంత్ర దినోత్సవ కానుక: ఇన్‌స్క్రిప్ట్ లేఖిని

ఇప్పుడు లేఖినిలో ఇన్‌స్క్రిప్టుని టైపు చేసుకోవచ్చు మరియు నేర్చుకోవచ్చు: lekhini.org/inscript

ఇన్‌స్క్రిప్ట్ నేర్చుకునే వారికి ఉపయోగంగా ఉండాలన్న ప్రధాన ఉద్దేశం తోనూ, ఎప్పుడైనా ఇతరుల కంప్యూటర్లో త్వరగా టైపు చెయ్యాల్సి/చేసుకోవాల్సి వచ్చినప్పుడు (ఇన్‌స్క్రిప్ట్ స్థాపించే సమయం తీరికా లేనప్పుడు టైపు చేసుకోడానికి) వీలుగా ఉండాలన్న అనుబంధ ఉద్దేశంతోనూ దీన్ని తయారు చేసాను.

ఈ ఆదివారం తెలుగు బాటకి రండి!

తెలుగు భాషా దినోత్సవం సందర్భంగా e-తెలుగు సంస్థ తరపున తెలుగు బాట అనే ఒక నడక కార్యక్రమాన్ని హైదరాబాదులో నిర్వహిస్తున్నాం. మీరందరూ వచ్చి ఆ కార్యక్రమాన్ని జయప్రదం చేస్తారని ఆశిస్తున్నాను.

నేనింత బాగా చెప్పివుండలేను, కనుక రెండు మెచ్చుతునకలని ఇక్కడ అతికించేస్తున్నాను.

రామదండు నడిచి రాక్షస సంహారం చేసింది. మహాత్ముడు నడిచి సత్యాగ్రహం చేసాడు, స్వాతంత్ర్యం తెచ్చాడు. నాటి నుండీ నేటివరకు ఒకమంచిపనికోసం నడకసాగించిన ఎవరూ ఓడిపోలేదు. తెలుగుభాష గొప్పతనాన్ని, భాష మీద మనకున్న అభిమానాన్ని ప్రకటించటానికి మనమంతా, కలిసి నడుద్దాం. ప్రపంచానికి తెలుగుభాష ఉనికిని చాటి చెబుదాం.
— నాగ మురళీధర్

మాటల్లోనూ రాతల్లోనూ నెమ్మది నెమ్మదిగా నిర్లక్ష్యానికి గురవుతోన్న మాతృభాషను కాపాడుకునేందుకు, భాష గురించిన చైతన్యాన్ని రగిలించేందుకు, భాష గురించి కొందరినైనా ఆలోచింపజేసేందుకు e-తెలుగు సంకల్పించిన “తెలుగు బాట” కార్యక్రమంలో పాల్గొని అందరం కలిసి భాషా చైతన్యం దిశగా భావావేశంతో, నాలుగడుగులు వేద్దాం!
— మనసులో మాట సుజాత

ఇతర ప్రాంతాల వారికి, వీలుంటే ఆ రోజు హైదరాబాదుకి రండి. లేదా, ఇలాంటి కార్యక్రమాన్ని మీ ఊళ్ళోనే మీ మిత్రులతోనూ తెలుగు భాషాభిమానులతోనూ కలిసి నిర్వహించండి.

ఆనంద తెలుగాయనం! ^*

తెలుగు వికీపీడియా అకాడమీ (జాలంలో)

వికీపీడియా అకాడమీ గురించి ఇటీవలే అర్జున రావు ఓ టపా రాసారు. ఆయన మాటల్లోనే:

వికీపీడియాని చాలా మంది చదవడానికి మాత్రమే వాడుతున్నారు. దానిలో ఎవరైనా సమాచారం చేర్చవచ్చని ఎంతమందికి తెలుసు. తెలిసినా ఎంతమంది చేస్తున్నారు.తెలుగు మరి ఇతర భారతీయ భాషలలో వ్యాసాలు తక్కువగా వుండటానికి చాలా అటంకాలు ఉన్నప్పటికి, వికీపీడియా గురించి, దానిలో సమాచారం ఎలా చేర్చవచ్చో తెలియక పోవడమే పెద్ద ఆటంకం. దానిని తొలగించటానికి ఉద్దేశించిందే వికీపీడియా అకాడమీ.

ఈ విధమైన వికీపీడియా అకాడమీ సెషన్‌ని జాలంలో ఒకదాన్ని నిర్వహించాలని నేను అనుకుంటున్నాను. ఇవీ వివరాలు:

• వేదిక: chat.etelugu.org
• సమయం: సెప్టెంబర్ 19, 2009 శనివారం ఉదయం 10:00 నుండి 11:00 వరకు

మీకు తెలుగు వికీపీడియాకి తోడ్పడాలని ఉన్నా లేదా అందులోని సమాచారాన్ని వాడుకోవాలని ఉన్నా (వికీపీడియాని వాడటం, ఉదాహరణకి వ్యాసం రాసేప్పుడు ఫార్మాటింగు గట్రా, తెలియకపోయినా) లేదా వికీకి సంబంధించిన ఇతర విషయాలపై సందేహాలు ఉన్నా ఈ అకాడమీ సెషనుకి రండి. మీ సందేహాలకు సమాధానాలిచ్చేందుకు, తెవికీ నిర్వాహకులు మరియు క్రియాశీల సభ్యులు ఈ సెషనులో పాల్గొంటారు.

కొన్ని ఉపయోగపడే లింకులు:

• ఐదు నిమిషాల్లో వికీపీడియా
• ఏది వికీపీడియా కాదు
• ఐదు మూలస్థంభాలు
• వికీపీడియా – స్వేచ్ఛా విజ్ఞాన సర్వస్వం (పొద్దు)
• తెలుగులో విజ్ఞానసర్వస్వాలు – వికీ ప్రాజెక్టులు (పొద్దు)

ఈ సెషనులో పాల్గొని, ప్రేరణ పొంది తెవికీని మెరుగుపరచడానికి ముందుకొస్తారని ఆశిస్తున్నాను. (ఒకవేళ మీరు ఈ సెషనులో పాల్గొనలేక పోతే, మీ సందేహాలను ఇక్కడ వ్యాఖ్యలుగానైనా లేదా తెవికీలో అయినా అడగండి.)

మీ బ్లాగుకి వచ్చే అన్వేషణల్లో తెలుగు కీలకపదాల శాతం ఎంత?

ఇటీవల గూగుల్ ట్రెండ్స్‌లో ‘telugu’ మరియు ‘తెలుగు’ ల అన్వేషణల ధోరణి చూసాను. (క్రింది చార్టు చూడండి.) ఇక్కడ మనం చెప్పుకోబోతున్నది తెలుగు అక్షరాలలో అన్వేషణ గురించి. గత సంవత్సర కాలంగా చెప్పుకోదగ్గ (అంటే గూగుల్ వాడు గుర్తించి ట్రెండ్స్‌లో చేర్చదగినన్ని) అన్వేషణలు జరుగుతున్నాయన్న మాట. 2009 ఏప్రిల్ తర్వాత ఎర్రగీత కొంచెం పైకి చూస్తుంది కదూ. లేక నాకే అలా అనిపిస్తుందేమో ;). తెలుగు అక్షరాలలో ప్రస్తుతం వెతకగలుగుతునప్పటికీ, వెతుకుతున్నవారు తక్కువేనేమో.

స్వేచ్ఛ లినక్స్ 07

గమనిక: దాదాపు ఓ సంవత్సరం క్రితం స్వేచ్ఛ తెలుగు నిర్వాహక వ్యవస్థ గురించి పరిచయం రాద్దామనుకుని మొదలుపెట్టాను. కానీ రాయలేదు. :-( ఇప్పుడు ఇలా ప్రచురించేస్తున్నాను.

ఓపెరా విహారిణి, ఇప్పుడు తెలుగులో కూడా!

ఈ రోజే (అక్టోబర్ 8న) ఓపెరా తన విహారిణి యొక్క 9.60 కూర్పుతో బాటుగా తెలుగు పాఠాంతరాన్ని కూడా విడుదల చేసింది. ఇది నిజంగా బ్రహ్మాండమైన వార్త! ఓపెరా జిందాబాద్!! ఓపెరా వారికి భారత దేశపు సైటు కూడా ఉంది, కానీ అది హిందీలో మాత్రమే లభ్యమవుతున్నట్టుంది.

దిగుమతి లింకు: opera.com/download (అక్కడ Telugu భాషని ఎంచుకోండి)

స్థాపన ప్రక్రియ అంతా కూడా ఆంగ్లంలోనే ఉంది. ఒక్కసారి స్థాపనమైన తర్వాత తెలుగందుకుంటుంది. అయితే చాలా వరకు తెలుగు పదాలు మనమనుకున్నవి లేవు. కానీ మంచి ప్రారంభం. మీకోసం కొన్ని తెరపట్టులు మరియు ఇతర వివరాలు.

వివిధ ఉపకరణాల తెలుగీకరణ, జాలంలో!

కొన్నాళ్ళ కిందట పొద్దులో నేను జాలంలో శ్రమదానం అనే శీర్షికతో ఓ సంపాదకీయం రాసాను. దానికి కొనసాగింపుగా మరిన్ని వివరాలతో ఒక్కో అంశాన్ని సృషిస్తూ మరికొన్ని టపాలు రాయాలనుకుంటున్నాను. స్థానికీకరణల గురించి నేను రాసిన మరో టపాకి ఇది పరిచయం.

జాలంలో మనం తోడ్పడదగ్గ పనుల్లో వివిధ మృదూపకరణాలని తెలుగులోనికి స్థానికీకరించడం (లేదా తెలుగీకరణ) అనేది ఒకటి.

ఆయా ఉపకరణాలు వాడే సాంకేతికతలని బట్టి వాటి స్థానికీకరణ ప్రక్రియల సరళత లేదా క్లిష్టత ఉంటుంది. స్థానికీకరణ ప్రక్రియలలోని కష్టాలని తొలగించి, తేలికపరచి, ఎక్కువ మంది (కార్యక్రమణ పరిజ్ఞానం (programming knowledge) లేనివారు కూడా) పాల్గొనేలా చేయడానికి ప్రయత్నాలు ఎప్పట్నించో జరుగుతున్నాయి. అందులో భాగంగానే స్థానికీకరణలని సులువైన అంతరవర్తి (interface) తో, ఎక్కువ మంది ఒకేసారి చేయగలిగేలా జాల ఉపకరణాలు (web applications) తయారవుతున్నాయి.

ఇప్పటికే, చాలా ఉపకరణాల స్థానికీకరణలని జాలంలోనే చేయవచ్చు. తెలుగు స్థానికీకరణని చెయ్యదగిన వివిధ జాల నెలవుల గురించి, వాటిల్లోని కొన్ని ప్రాజెక్టుల ప్రస్తుత తెలుగీకరణ స్థితి గురించి మీకు పరిచయం చేసే టపాని నేను Crossroadsలో రాసాను: జాలంలో మనం తోడ్పడదగ్గ వివిధ ఉపకరణాల స్థానికీకరణలు.

ఈ తెలుగీకరణల ప్రయత్నాలలో మీరూ ఓ చేయి వేస్తారని ఆశిస్తున్నాను.

ఆనంద స్థానికీకరణం!