ఆంగ్లంలో 12-గంటల ఫార్మాటులో సమయాన్ని చెప్పేప్పుడు మధ్యాహ్నానానికి ముందో తర్వాతో సూచించడానికి a.m. అనీ p.m. అనీ వాడతాం. తెలుగులో అయితే, మాట్లాడేటప్పుడు తడుముకోకుండా ఉదయం/పొద్దున్న/మార్నింగు 8 గంటలకు అనో, రాత్రి/నైటు 8 గంటలకు అనో తెల్లవారు 5 గంటలకు అనో, సాయంకాలం/ఈవెనింగు 5 గంటలకు అనో అంటాం. కానీ కంప్యూటర్లోనో లేదా వేరే డిస్‌ప్లేలలో సమయాన్ని తక్కువ అక్షరాలతో సూచించాల్సి వచ్చినప్పుడు లేదా సాంకేతికంగా లాంఛనప్రాయంగా వాడాల్సివచ్చినప్పుడు తెలుగులో (ఏయెమ్, పీయెమ్ కాకుండా) ఏ పదాలను వాడవచ్చు, ఇప్పటికే అలా వాడుకలో ఏమైనా ఉన్నాయా అని చర్చించడం ఈ టపా ఉద్దేశం.
Meridiem
ఆంగ్లంలో a.m., p.m. అనేవి ante meridiem (మధ్యాహ్నానానికి ముందు) post meridiem (మధ్యాహ్నానికి తర్వాత) అనే లాటిన్ మాటలకు పొడి మాటలు. ఇదే పద్ధతిని తెలుగుకి కూడా అన్వయించి ‘పూర్వాహ్నం’, ‘అపరాహ్నం’ అనీ తెలుగులో వాడుక ఉం(డే)ది (చూ. బ్రౌణ్యం). వీటిని ఇప్పుడు (పొడి మాటలుగా పూ, అ అనీ) స్థానికీకరణల్లో కొన్ని చోట్ల ఇప్పటికే వాడారు. సాంకేతిక వాడుక కాబట్టి ఈ సంస్కృతాధారిత పదాలను అలానే వాడేయవచ్చు. కానీ విరివిగా వాడేయాలంటే కష్టమే. నేను వీటిని వాడదామనుకుంటే ఎందుకో కాస్త అయిష్టత. వీటికి సెటిలయ్యేముందు, తెలుగు మాటలు ఎమైనా దొరుకుతాయేమో చూద్దామనిపించంది.
పగలు – రాత్రి
amకు పగలు లేదా ఉదయం, pmకు బదులుగా రాత్రి అని కొన్ని చోట్ల స్థానికీకరణల్లో వాడారు. చూడాగానే బానేవుంది అనిపించినా, అర్థరాత్రి ఒంటిగంటను 1:00 పగలు అనీ మధ్యాహ్నం ఒంటిగంటను 1:00 రాత్రి అని సూచించాల్సి రావడమే దీనితో చిక్కు. వీటిని యధాలాపంగా చూచినవాడు రైలో, బస్సో తప్పిపోయాడనుకోండి, ఇత్తడే!
పరిమితులు
మనం వాడుకలో వాడినట్టు పూటలను (తెల్లవారుఝాము, ఉదయం, మధ్యాహ్నం, సాయంత్రం, రాత్రి, అర్థరాత్రి) సాంకేతికంగా వాడేయడానికి లేదు. ఎందుకంటే వాచీలు, కంప్యూటర్లు, ఇతరత్రా మెషిన్లూ రోజుని రెండు భాగాలుగానే సూచిస్తున్నాయి కాబట్టి. రెండు భాగాలే అయినా అవి పగలూ రాత్రీ కాదు. ఒక్కో భాగం లోనూ వెలుగు నీడలు రెండూ ఉన్నాయి. మనం మామూలుగా అనుకునే రోజు యొక్క రెండు భాగాలూ సాంకేతిక విభజనా ఒకటి కాదు.
కొత్త ఆలోచన
ఈ సాంకేతిక విభజన గురించి ఆలోచిస్తున్నప్పుడు — “రోజుని రెండు భాగాలు చేసారు… మధ్యాహ్నానికి ముందూ తర్వాత… పూర్వాహ్న/అపరాహ్నలూ అంతే… ఈ మధ్యాహ్నం గొడవ లేకుండా చేయలేమా!?” అప్పుడు తట్టింది — “రెండు భాగాలు… రెండు సగభాగాలు… అంటే రెండు సగాలు! కానీ ఏ సగం ఏదో గుర్తిండం ఎలా? ఆఁ ఏముంది మొదటిది మొదటి సగం, రెండోది రెండో సగం!! ఓహో… భలే! తొలి సగం, మలి సగం అనుకుంటేనో. ఇంకేం తిరుగే లేదు.” అదీ సంగతి!
ఇందుమూలముగా యావన్మందికీ తెలియజేయునది ఏమనగా… am, pm లకు తెలుగు మాటలుగా “తొలి సగం” (పొడిగా తొలి, తొ), “మలి సగం” (పొడిగా మలి, మ) అన్న మాటలను ప్రదిపాదిస్తున్నానహో!
రేఖాచిత్రం ఇంక్‌స్కేప్‌‌తో తయారీ
ఈ లెక్కన అర్థరాత్రి ఒంటి గంటను ‘1:00 తొలి’ అని మధ్యాహ్నం ఒంటి గంటను ‘1:00 మలి’ అని సూచించవచ్చు.
ఇక మీ వంతు
మీరేమంటారు? మీకు ఇవి నచ్చితే వీటిని వాడటం మొదలుపెట్టండి. తగినంత మంది వీటిని వాడుతూంటే ఇవి వ్యాప్తిలోకి వస్తాయి.
వీవెనుడి టెక్కునిక్కులు 
అదిరింది. నాకేమీ తట్టలేదు. మీరు చెప్పింది విన్నాక తొలి-మలి కంటే మించింది ఇంకోటి లేదనిపిస్తోంది.
good suggestion, brief and clear!
మీ పదాలు బావున్నాయి. ఏ టపా చదువుతుండగా నాకు తట్టిన పదాలు పొద్దు(am); మాపు(pm)
ఉదాహరణకి, అర్ధ రాత్రి 2 గంటలను= పొద్దు : 2 గంటలు; సాయంత్రం 2 గంటలు = మాపు 2 గంటలు.;
ఏవంటారు?
ప్రసాదం గారూ, నెనరులు. పొద్దు-మాపు అన్నవి పగలు-రాత్రి కంటే బావున్నా వాటికున్న ఇబ్బంది వీటితోనూ ఉంది. మాపు రెండు అంటే రాత్రి రెండు గంటలు అనుకునే అవకాశం ఉంది.
అధ్యక్షా మీరేమీ అనుకోనంటే… జాము, ఉదయం, మధ్యాహ్నం, సాయంత్రం, రాత్రి అని సుస్పష్టంగా తెలుగులో అంత చక్కని వివరణలు ఉన్నాక కూడా ఎందుకండీ మీరు ఉన్నవాటిని గందరగోళం చేయడానికి చూస్తారు? రాత్రి 1 గంట అంటే ఎవరికి అర్థం కాదో చెప్పండి.
చిరూ, మనం మామూలుగా సమయం చేప్పేటందుకు, రాసేటందుకు కాదయ్యా ఈ టపా. కంప్యూటరు అన్ని రకాలు చెప్పదు కదా. ఏయెమ్మో పీయెమ్మో అంటూంది అంతే.
నువ్వు కెవ్వు కెక వీవెన్
వీవెన్ గారికి ,
అంతర్జాలం లో తెలుగు వాడకాన్ని ప్రోత్సహిస్తూ , మీరు చేస్తున్న కృషి అభినందనీయం !
ఇక తెలుగులో am, pm గురించి !
అంకెలు ఎప్పుడూ హిందూ ( అరబిక్ ) అంకెలే వాడుతున్నారు కాబట్టి , సమయాన్ని కూడా అట్లాగే అంతర్జాతీయ ప్రామాణిక సమయం
( IST ) గా సూచిస్తే, తికమక పడడం జరగదు !
ఉదా: అర్ధ రాత్రి ( 12 ) దాటాక వచ్చే ఒంటి గంట ను 01:00 గానూ , మధ్యాహ్నం ఒంటి గంట ను 13:00 గా సూచించ వచ్చు.
ఇంకో ఉదా : ఉదయం 11: 30 ను కేవలం 11:30 గానూ , రాత్రి 11.30 ను 23: 30 గా సూచించ వచ్చు.
అట్లా కాకుండా, రోజులో సగం గా సూచించేట్టయితే ,
1:00 తె ( తెల్ల వారి ) అనీ లేదా 1:00 మ ( మధ్యాహ్నం ) అనీ వాడుక లో ఉపయోగించ వచ్చు కదా !
కాక పొతే, రోజు లో రెండు సగాలు గా సమయాన్ని సూచించడం కొన్ని సమస్యలు సృష్టించ వచ్చు, ప్రస్తుత ( రెండు రాష్ట్రాలైన ) ‘ తెలుగు ‘ వాతావరణం లో !
ఉదా: తెలంగాణలో ఉదయాన్ని ‘ పొద్దు గాల ‘ అని అంటారు మధ్యాహ్న సమయాన్ని ‘ పొద్దు గుంకినాక ‘ అని అంటారు , అప్పుడు ఉదయం 3 గంటలను 3:00 ( పొ ) అనీ మధ్యాహ్నం 3 గంటలను 3:00 ( పొ ) అనీ సూచించడం కుదరదు కదా !
సుధాకర్ గారూ, నెనరులు.
మొదటగా మీరు చెప్పినది 24-గంటల ఫార్మాటు. ఈ పద్ధతిలో మీరన్నట్టు తికమకే ఉండదు. నేనూ దీనికి అనుకూలమే. కానీ ఇది రవాణా రంగంలో తప్ప ప్రజల్లోకి పెద్దగా వెళ్ళలేదు. (ఇక IST అంటే భారత ప్రామాణిక సమయం. ప్రవంచ వ్యాప్తంగా ఒకే సమయాన్ని చెప్పడానికి UTCని వాడుతారు. మన దగ్గర, భారతదేశంలో, సమయం సాయంత్రం 8 గంటలయితే, యూటీసీ ప్రకారం మధ్యాహ్నం రెండున్నర గంటలు. దీనికీ సమయాన్ని రాసే పద్ధతికీ, ఫార్మాటుకీ, సంబంధం లేదు, కాల మండలాన్ని IST లేదా UST అని సూచించడం మినహాయించి.)
నా టపా 12-గంటల ఫార్మాటు గురించి. దీనికి మీరు తెల్లవారి-మధ్యాహ్నం అని సూచించారు. టపాలో నేను పగలు-రాత్రులకు చెప్పినట్టు వీటిని am, pm లకు బదులుగా ఉపయోగించలేము. ఆపై మీరన్నటువంటి సమస్యలు లేకుండా ఉండటానికే, ఈ తొలి-మలి విభజన కూడా. ఇది am-pm విభజనకు సమంగా ఉంది, ఇక పొద్దుని సూచించే మాటలకు ఉన్న తికమక విభజనకు లేదు.
ఇక పోతే, ఈ టపా మనం మామూలుగా మాట్లాడుకునేప్పుడూ, రాసుకునేప్పుడూ సమయాన్ని ఎలా చెప్తాము అన్నదాని గురించి కానేకాదు.
సూచన బాగుందండీ. 12 (12 am) ని 12 తొలి అనీ, మధ్యాహ్నం 12 ని 12మలి అనీ అనాల్సి ఉంటుంది ఈ పద్ధతి ప్రకారం. అదొక్కటే కొంచం స్పష్టంగా నిర్వచించుకుంటే గొడవ ఉండదని నా అభిప్రాయం.
రామారావు గారూ, సూచన నచ్చినందుకు నెనరులు.
రోజు మొదలయ్యేది (అంటే తేదీ మారేది) అర్థరాత్రి 12 గంటలకు. కాబట్టి అదే తొలి అనుకుంటే సరిపోతుంది.
బావుంది.
బావుంది.ఉదయాస్తమయాల్ని మనం తొలి పొద్దు మలి పొద్దు అంటాం చాలా మామూలుగానే.కాబట్టి |1:00 తొ| అంటే తెల్లవరు జామనీ |1:00 మ| అంటే మధ్యాన్నం అనీ తేలిగ్గా తెలుసుకోవచ్చు.
మంచి ప్రయత్నం
chaalaa baavundi. Toli poddu, mali poddu anadame baavuntundi. Ade nirnayiddamu.