ఇన్‌స్క్రిప్ట్+ పూర్తిస్థాయి తెలుగు కీబోర్డు లేయవుటు

ప్రపంచవ్యాప్తంగా ఉన్న లిపులన్నింటినీ కంప్యూటర్లలో ఉపయోగించుకునేందుకు వీలుగా యూనికోడ్ కన్సార్టియమ్ అన్ని అక్షరాలకూ స్థిరమైన సంకేతబిందువులను కేటాయిస్తుంది. వీటిల్లో ప్రస్తుతం వాడుకలో ఉన్న అక్షరాలే కాకుండా, కాలగతిలో కలిసిపోయిన అక్షరాలు కూడా ఉంటాయి. పురాతన గ్రంథాలను సాంఖ్యీకరించడానికి ప్రాచీన అక్షరాల/గుర్తుల అవసరం ఉంటుంది కదా. ఇవన్నీ యూనికోడ్ ప్రమాణంలో ఉన్నంత మాత్రన అంతిమ వాడుకరులకు అందుబాటులో ఉండకపోవచ్చు. ఎందుకంటే, వాటిని టైపు చెయ్యడానికి ఒక పద్ధతో పరికరమో కావాలి కదా!

భారతీయ భాషలకు సంబంధించి యూనికోడ్ 6.0 ప్రమాణంలో ఉన్న అన్ని అక్షరాలను టైపు చెయ్యగలిగే విధంగా, C-DAC వారు గతంలో రూపొందించిన ఇన్‌స్క్రిప్ట్ కీబోర్డు అమరికను మెరుగుపరిచి నిరుడు విస్తృత ఇన్‌స్క్రిప్ట్ కీబోర్డు అమరికను ప్రతిపాదించారు. (ఈ పేజీలో “Enhanced INSCRIPT standard (Proposed)” అన్న లంకె నుండి వారి ప్రతిపాదనను దించుకోవచ్చు.)

ఈ ప్రతిపాదన అధారంగా నేను ఇన్‌స్క్రిప్ట్+ అని తెలుగు కీబోర్డు అమరికను తయారుచేసాను. ఇలా ఉంటుందది:

ఒకే మీట మీద ఉన్న పలు అక్షరాలు ఉన్నాయి కదా. వాటిని టైపు చెయ్యాంటే… Shift, AltGr వంటి మీటలతో కలిపి టైపుచెయ్యవచ్చు. ఇలా:

ఉదాహరణ:

రూపాయి (₹) గుర్తునీ, ఌ గుణింతాన్నీ (కౢప్తం), సంస్కృతం కోసం దేవనాగరి శైలి కామా (।), ఫుల్‌స్టాప్ (॥) లనూ (డా॥ రాజశేఖర్), ఉచ్చారణను సూచించే ఉదాత్త (అ॒) అనుదాత్త (ఇ॑), సంధిచిహ్నంగా వాడే అవగ్రహం (ఇతోఽధికం, మనో౾వేదన) వంటి వాటన్నింటినీ టైపు చెయ్యవచ్చు.

మీ కంప్యూటర్లో ఉన్న తెలుగు ఖతిలో పై అన్ని అక్షరాలూ లేకపోవచ్చు. (లోహిత్ ఖతిని స్థాపించుకోమని నా సలహా.) నా కంప్యూటర్లో ఇలా కనిపిస్తుంది.

వీటితో బాటుగా ప్రాచీన భిన్నాంక చిహ్నాలనూ టైపుచెయ్యవచ్చు. (లంకెను సూచించినందుతు షణ్ముఖన్ గారికి నెనర్లు.)

ఊఁ, ఇదంతా బానే ఉంది. కానీ… ఈ కీబోర్డు లేయవుటుని పొందడమెలా?

విండోస్ XP/విస్టా/7

1. సెటప్ దస్త్రాన్ని దించుకోండి.
2. ఈ ఫైలు నుండి దస్తాలను వెలికి తీసి te-insr అన్న సంచయం లోని setup.exe అన్న ఫైలుని నడపండి. (ఈ కీబోర్డు లేయవుటు మీ కంప్యూటరులో స్థాపితమవుతుంది.)
3. ఆ తర్వాత ఇంగ్లీషు, తెలుగుల మధ్య మారడానికి Left Alt+Shift అన్న మీటద్వయాన్ని ఉపయోగించండి.

జాలంలో

మీ కంప్యూటర్లో ఏమీ స్థాపించుకోనవసరం లేకుండానే జాలంలో లేఖిని ఇన్‌స్క్రిప్ట్ ద్వారా దీన్ని ఉపయోగించవచ్చు. మీకు గుర్తుండి ఉంటే… సరిగ్గా సంవత్సరం క్రితం లేఖిని ఇన్‌స్క్రిప్ట్ విడుదలయ్యింది! అప్పుడు చెప్పిన లోపాలన్నింటినీ ఇప్పుడు పరిష్కరించాను.

లినక్స్

iBus కొరకు

0. ibus-m17n అన్న ఉపకరణాన్ని (ఇప్పటికే లేకుంటే) స్థాపించుకోండి.
1. te-inscriptplus.mim అన్న దస్త్రాన్ని దించుకోండి.
2. దాన్ని /usr/share/m17n సంచయం లోనికి కాపీ చెయ్యండి.
3. ఆ తర్వాత, iBusని పునఃప్రారంభించండి.
4. iBus అభిరుచులలో నుండి Telugu InScript+ (m17n) అన్న పద్ధతిని ఎంచుకోండి.
5. సంపూర్ణ తెలుగు టంకనాన్ని ఆనందించండి!

XKB కొరకు
te-inscriptplus దస్త్రాన్ని తెచ్చుకోండి. దీన్ని setxkbmap అన్న ఆదేశం ద్వారా నడుపుకోవచ్చు. ఈ దస్త్రాన్ని /usr/share/X11/xkb/symbols సంచయంలో ఉంచి rules/base.xml దస్త్రంలో తగిన మార్పులు చేస్తే, గ్నోమ్‌ కీబోర్డు ప్యానల్లో కనిపించాలి. కానీ ప్రస్తుతం దీన్ని గ్నోమ్ గుర్తించడం లేదు. తగిన పరిష్కారం దొరకగానే తెలియజేస్తాను, వేచివుండండి. పరిష్కారం దొరికింది. క్రింది సూచనలను పాఠించండి.

1. te-inscriptplus దస్త్రాన్ని దించుకోండి.
2. (రూటు లేదా సూడో ద్వారా) ఆ దస్త్రాన్ని /usr/share/X11/xkb/symbols సంచయం లోనికి కాపీ చేసుకోండి.
3. (రూటు లేదా సూడో ద్వారా) /usr/share/X11/xkb/rules/evdev.xml అనే దస్త్రంలో ఈ క్రింది కోడుని “</layoutList>” అనే పంక్తి పైన కాపీచేయండి:

   <layout>
     <configItem>
       <name>te-inscriptplus</name>
       <shortDescription>te</shortDescription>
       <description>Telugu (InScript+)</description>
   
       <languageList>
         <iso639Id>tel</iso639Id>
       </languageList>
     </configItem>
     <variant>
   
       <configItem>
         <name>basic</name>
         <description>Telugu (InScript+)</description>
         <languageList>
           <iso639Id>tel</iso639Id>
   
         </languageList>
       </configItem>
     </variant>
   </layout>
   

4. ఆ తర్వాత xserverని పునఃప్రారంభించండి (లేదా ఒకసారి లాగ్-అవుట్ అయ్యి మళ్ళీ ప్రవేశించండి).

ఇన్‌స్క్రిప్ట్+ లేయవుటుని ఉపయోగించి చూడండి. సమస్యలను, లోపాలనూ నాకు తెలియజేయండి.

సంపూర్ణ తెలుగు టైపింగు కావాలనుకునే మీ బంధుమిత్రులకు దీని గురించి తెలియజేయండి.

ఆనంద తెలుగు టంకనం!